(က)
၁၉၇၀ ခုႏွစ္တ၀ိုက္ကျဖစ္သည္။
ဆရာ ဒဂုန္တာရာက “အတတ္ပညာခ်ဳိ ့ယြင္းရင္ခ်ဳိ ့ယြင္းပေစ၊ အဘိဓမၼာ မမဲ့ေစနဲ ့” ဆိုသည့္ စကားကိုေျပာခဲ့၏။ ထိုစဥ္က လူငယ္ ကဗ်ာဆရာအမ်ားစုက ဒဂုန္တာရာ၏စကားကို သေဘာတရားလမ္းညြန္ခ်က္အျဖစ္ အသိအမွတ္ျပဳကာ “အဘိဓမၼာသည္ ပထမ၊ အတတ္ပညာသည္ ဒုတိယ” အယူအဆအထိ တက္ၾကြစြာလက္ခံ နာယူခဲ့ၾက၏။
ျမန္မာကဗ်ာသမိုင္းတြင္ ၁၉၅၀ ခုႏွစ္တ၀ိုက္ကတည္းက ျဖစ္ပြားလာခဲ့သည့္ လက္၀ဲ၊ လက္်ာ၊ အယူအဆေရးတိုက္ပြဲမွာ ၁၉၇၀ ခုႏွစ္တ၀ိုက္တြင္ အျပင္းထန္ဆံုးျဖစ္လာခဲ့၏။ လက္၀ဲအယူအဆအေျခခံျဖင့္ တင္ျပသည့္ ေ၀ဖန္ေရးစာအုပ္မ်ားလည္း ထြက္ခဲ့၏။ တခ်ဳိ ့ေသာ ကဗ်ာဆရာ၊ စာေရးဆရာမ်ားမွာ လက္၀ဲေ၀ဖန္ေရး လိႈင္းလံုးမ်ားေအာက္တြင္ ေခါင္းမေဖၚႏိူင္ေအာင္ အဖိခံ ခဲ့ၾကရ၏။
တနည္းအားျဖင့္ေျပာရလွ်င္ ၁၉၇၀ ႏွင့္ ၁၉၈၀ ခုႏွစ္တ၀ိုက္ ျမန္မာကဗ်ာနယ္ပယ္တြင္ လက္၀ဲ၀ါဒသည္ ေအာင္ပဲြခံသည့္ အယူ၀ါဒ တခုအျဖစ္ ရပ္တည္ႏိူင္ခဲ့သည့္ သေဘာပင္ျဖစ္သည္။ ထိုသို ့ေသာ အေျခအေနတြင္ ေမာ္ဒန္ကဗ်ာဆရာ ေဖာ္ေ၀း သည္လည္း လက္၀ဲ၀ါဒကို သက္၀င္ယံုၾကည္သည့္ ကဗ်ာဆရာတဦးအျဖစ္ထင္ရွား၏။
၁၉၇၀ ခုႏွစ္၀န္းက်င္က မိုးေ၀စာေပ မဂၢဇင္းတိုက္ထြက္ လူငယ္ကဗ်ာဆရာမ်ားမွာ အံုႏွင့္က်င္းႏွင့္ အားေကာင္းခဲ့ၾက၏။ ထိုကဗ်ာဆရာအားလံုးလိုလိုမွာ “မတ္က္စ္၀ါဒ” ကို ယံုၾကည္သူ၊ ေထာက္ခံသူမ်ားျဖစ္ၾက၏။သို ့မဟုတ္ မတ္က္္စ္၀ါဒ ကို စိတ္၀င္စားသူ မ်ားျဖစ္ၾက၏။ ထိုကဗ်ာဆရာ အုပ္စုႀကီးမွာ ၁၉၇၈ ခုႏွစ္၀န္းက်င္တြင္မူ အုပ္စု(၃)အုပ္စု ကြဲထြက္္သြားခဲ့၏။ အုပ္စုကြဲသည္ဆိုေသာ္လည္း ဦးတည္ခ်က္ကြဲျခင္း မရိွဘဲ အတတ္ပညာပိုင္းတြင္သာ ကြဲျခင္းျဖစ္သည္။
ပထမအုပ္စုမွာ လက္၀ဲအလြန္အကြ်ံအုပ္စု ျဖစ္၏။ ဒုတိယအုပ္စုမွာ ေမာ္ဒန္ကဗ်ာဆရာအုပ္စုျဖစ္၏။ တတိယအုပ္စုမွာ အေရ အတြက္အားျဖင့္လည္း အမ်ားစုျဖစ္ၿပီး လက္၀ဲ အလြန္ကြ်ံလည္းမဟုတ္၊ ေမာ္ဒန္ကဗ်ာဆရာ အုပ္စုေလာက္အထိလည္း အတတ္ ပညာကိုျမွင့္မတင္ဘဲ အလယ္အလတ္တြင္ ရပ္ေန ၾကသူမ်ားျဖစ္ၾက၏။ ထိုစဥ္က မိုးေ၀ကဗ်ာဆရာမ်ား အားလံုး လိုလိုကို ေခတ္ေပၚ ကဗ်ာ ဆရာမ်ားအျဖစ္ ေခၚေ၀ၚခဲ့ၾက၏။ ထိုအထဲကမွ အသိရခက္ခဲၿပီး နမိတ္ပံုအသစ္၊ တင္ျပပံုအသစ္ ႏွင့္ ပိုမိုက်စ္လ်စ္ ဆန္းသစ္သည့္ ကဗ်ာမ်ားကိုေရးဖြဲ ့သည့္ ကဗ်ာဆရာမ်ားကိုမူ “ေမာ္ဒန္ကဗ်ာဆရာမ်ား”ဟု ေခၚတြင္ခဲ့ၾက ဖူးေလသည္။
ေဖာ္ေ၀း သည္ ေမာ္ဒန္ကဗ်ာဆရာအုပ္စုထဲတြင္ ပါ၀င္သြားခဲ့၏။ ပါ၀င္သည္ဟုဆိုသည္ထက္ ေမာ္ဒန္ကဗ်ာဆရာအုပ္စု၏ ေခါင္းေဆာင္တဦးအျဖစ္ပင္လွ်င္ ယူဆေျပာဆိုျခင္း ခံရသူပင္ျဖစ္၏။ ကဗ်ာဆရာ ေအာင္ခ်ိမ့္၊ ေမာင္ေခ်ာႏြယ္၊ သုခမိန္လိႈင္ တို ့ႏွင့္ တတြဲတည္းျဖစ္၏။ က်ေနာ္တို ့သည္ ထိုစဥ္က ေဖာ္ေ၀းႏွင့္ အခ်ိန္ျပည့္တြဲကာ ဆံပင္ရွည္ရွည္ ညစ္တီးညစ္ပတ္ ေနထိုင္ၾကသည့္ ေအာင္ခ်ိမ့္၊ ေမာင္ေခ်ာႏြယ္တို ့၏ ေနထိုင္၀တ္စားပံုကိုၾကည့္ကာ သူတို ့ကဗ်ာမ်ားကိုမူ အေလးအနက္ မထားမိခဲ့ၾက။သူတို ့ အုပ္စုကို “မတ္က္္စ္၀ါဒ”မွ ေသြဖီသည့္ တကိုယ္ေတာ္ထြက္ေပါက္ရွာသူ “အိပ္ဇစ္”မ်ားအျဖစ္ ယူဆကာရံႈ႕ခ်ခဲ့ၾကဖူး၏။
က်ေနာ္တို ့၏ သူငယ္နာမစင္ေသာ အယူအဆကို ဆရာဒဂုန္တာရာသည္ မၾကာခဏ ျပန္လည္တည့္မတ္ကူညီခဲ့၏။ “အေဟာင္းဥခြံမွ ေဖာက္ထြက္ရန္ႀကိဳးစားသူ မည္သူမဆို ကိုယ့္စည္းအတြင္းမွ လူမ်ားသာျဖစ္သည္” ဟူေသာ ေပတံျဖင့္ တိုင္းတာ တတ္ရန္ကို သတိေပးႏိႈးေဆာ္ခဲ့၏။
ေနာင္ႏွစ္(၂၀)နီးပါးၾကာေသာအခါ ထိုစဥ္က က်ေနာ္တို ့က ျပည္သူ ့စာေပလမ္းေၾကာင္းေပၚမွ ေသြဖီသူမ်ားဟုယူဆထား ခဲ့သည့္ ေဖာ္ေ၀း၊ ေအာင္ခ်ိမ့္၊ ေမာင္ေခ်ာႏြယ္တို ့မွာ ျမန္မာေခတ္ေပၚကဗ်ာသမိုင္းတြင္ အထင္ကရ ကဗ်ာဆရာမ်ား ျဖစ္လာခဲ့ၾကေတာ့သည္။
(ခ)
ေဖာ္ေ၀းသည္ “မတ္က္စ္၀ါဒ” ကို ယံုၾကည္သူျဖစ္သည္။ ၁၉၇၄ ခုႏွစ္တြင္ေရးခဲ့သည့္ သူ၏ဒိုင္ယာယီတြင္ အတိအလင္း၀န္ခံ ေရးသားခဲ့ပါသည္။ သို ့ေသာ္ မတ္က္စ္၀ါဒ အေပၚ မ်က္စိမိွတ္ၿပီးမွ ယံုၾကည္ခဲ့သူတဦးေတာ့ မဟုတ္ေခ်။ သူသည္ မတ္က္စ္
၀ါဒကို ေ၀ဖန္ဆန္းစစ္ၿပီးမွ သက္၀င္ယံုၾကည္လိုသူျဖစ္၏။ အထူးသျဖင့္ မတ္က္စ္၀ါဒကို ေျခစံုပစ္ၿပီး အားထားယံုၾကည္သူ တဦးအဖို ့မတ္က္စ္၀ါဒ၏ အဘိဓမၼာေရးအရ အမွားအယြင္းရိွခဲ့သည္ရိွေသာ္ ဆိုသည့္ အေတြးေၾကာင့္ ေဖာ္ေ၀းသည္ တစံုတရာအားျဖင့္ တုန္လႈပ္ေျခာက္ျခားေနခဲ့ဖူးသည္ဟု ေျပာႏိူင္၏။
အဘယ္ေၾကာင့္ဆိုေသာ္ မတ္က္စ္၀ါဒကို သက္၀င္ယံုၾကည္ပါသည္ဟု အတိအလင္း ၀န္ခံထားသူ ေဖာ္ေ၀းသည္ မတ္က္စ္
၀ါဒကို အဘိဓမၼာေရးအရ ေ၀ဖန္ သည့္ကဗ်ာတပုဒ္ကို ေရးဖြဲ ့ခဲ့သူျဖစ္၏။ သည္ ကဗ်ာတပုဒ္သည္ပင္လွ်င္ ေဖာ္ေ၀းသည္ မတ္က္စ္၀ါဒကို ထိုေခတ္က လူငယ္တခ်ဳိ ကဲ့သို႔ ေလွနံ ဓါးထစ္ စိတ္ခ်ယံုၾကည္စြာ လက္ခံသူ မဟုတ္ေၾကာင္း ေဖာ္ျပေလသည္။
ေဖာ္ေ၀းသည္ ၁၉၇၂ ခု ေမလထုတ္ မိုးေ၀စာေပမဂၢဇင္းတြင္ “ေရလယ္မီးျပ ” ကဗ်ာကို ေရးဖြဲ ့ၿပီး မတ္က္စ္၀ါဒကို ေ၀ဖန္ ဆန္းစစ္ခဲ့ေလသည္။
ေရလယ္မီးျပ
အေမွာင္ၾကားမွာ
စမ္းတ၀ါး၀ါး
သြားေနရရင္
ဘယ္ခရီးတြင္ပါ့မလဲ။
ပင္လယ္ျပင္ဟာ
အရြယ္၀င္စ
အပ်ဳိမရဲ ့
နားလည္ရခက္တဲ့ မ်က္ႏွာလို
ခု ငိုမယ္၊ ခု ရယ္မယ္
မွန္းဆဖို ့ မလြယ္ပါဘူး။
ညဆိုတာက
ေမွာင္ႀကီးက်ပလားဆို
ဘာဆို ဘာမွ
မျမင္ရတာ
ဘယ္ဟာ ကမ္းပါး
ဘယ္နား ေက်ာက္ေဆာင္
ေသာင္က ဟိုေရွ ့
အေကြ ့ ဒီမွာ
ရွာမရႏိုင္။
ဟို…အေ၀းဆီက
မီးနီရႊန္းျပက္
တလက္လက္နဲ့
လက္ညိွဳးညႊန္တယ္
ေရလယ္“မီးျပ”
ေက်းဇူးတင္စရာ။
မီးျပကိုၾကည့္ၿပီး
ခရီးထြက္ခြာ
ဘယ္ေနရာဆို
ဘယ္လိုအႏ ၱရာယ္
ဘယ္အဆြယ္ ဘယ္အေကြ ့
ဘယ္ေရြ ့ ဘယ္မွ်
မွန္းဆလို ့ရပါၿပီ။
ဒါေပမယ့္
အနီေရာင္ တလက္လက္နဲ႔
မီးျပမ်ား…ပ်က္တဲ့အခါ
အႏ ၱရာယ္ဟာ
မငယ္ေတာ့ေပဘူး။
သဲေသာင္ေပၚမဆိုက္
ေက်ာက္ေဆာင္နဲ႔ မတိုက္
အေမွာင္ထဲက
မီးျပနဲ ့တိုက္တာေၾကာင့္
သေဘၤာေမွာက္ခဲ့ရတာမ်ဳိးေတြ။ ။
မိုးေ၀၊ ၁၉၇၂၊ ေမလ
(ဂ)
“ေရလယ္မီးျပ” ကဗ်ာတြင္ “မီးနီရႊန္းျပက္၊ တလက္လက္နဲ့၊ လက္ညွိဳးညႊန္တယ္၊ ေရလယ္မီးျပ၊ ေက်းဇူးတင္စရာ…” ကဗ်ာ ပိုဒ္ႏွင့္ “အနီေရာင္တလက္လက္နဲ႔၊ မီးျပမ်ား ပ်က္တဲ့အခါ” ကဗ်ာပိုဒ္မ်ားမွာသည္ ကဗ်ာ၏အေရးပါလွသည့္ ကဗ်ာပိုဒ္ မ်ားျဖစ္ေလ သည္။
၁၉၇၀ ခုႏွစ္တ၀ိုက္က မိုးေ၀ကဗ်ာဆရာအမ်ားစုသည္ ေတာ္လွန္ေရးႏွင့္ လက္၀ဲ၀ါဒ အေျခခံသည့္ အယူအဆကို “အနီေရာင္”ျဖင့္ ထင္ဟပ္ေဖၚျပေလ့ရိွၾက၏။ ဥပမာ “ၾကယ္နီ” “ေကာင္းကင္နီ” “ေန၀န္းနီ” “ႏွင္းဆီနီ” အစရိွသျဖင့္ “အနီေရာင္” ကို အဘိဓမၼာ ကိုယ္စားျပဳ သေကၤတအျဖစ္ အသံုးျပဳခဲ့ၾက၏။ ထို ့ေၾကာင့္ ယင္းကဗ်ာပိုဒ္မ်ားတြင္ ပါရိွသည့္ “မီးနီရႊန္းျပက္” ဟူေသာ စကားစုႏွင့္ “အနီေရာင္တလက္လက္နဲ႔” ဟူေသာစကားစုတို ့မွာ “မတ္က္စ္၀ါဒ”ကို ရည္ညႊန္းသည့္ စကားစုမ်ားအျဖစ္ ယူဆလို ့ရႏိူင္သည့္ “သေကၤတစကားစုမ်ား” ျဖစ္ေလသည္။
“ေရလယ္မီးျပ ” ကဗ်ာ၏ အဓိကဆိုလိုရင္း အဓိပါယ္မွာ ပင္လယ္ျပင္တြင္ သေဘာၤမ်ားအဖို ့ ညအေမွာင္ကာလတြင္ မီးျပတိုက္၏ သတိေပးလမ္းညႊန္ခ်က္ေၾကာင့္ အႏၱရာယ္ဟူသမွ် ေရွာင္ရွားသြားလာ၍ ရႏိူင္ေၾကာင္း၊ သို ့ေသာ္ ထိုလမ္းညႊန္ အခ်က္ျပသည့္ မီးျပက တခါတေလမွာ ပ်က္ေနၿပီဆိုလ်င္ေတာ့ သေဘၤာမ်ားသည္ ေက်ာက္ေဆာင္ႏွင့္ မတိုက္မိဘဲ မီးျပႏွင့့္ပဲတိုက္မိၿပီး သေဘၤာ ေမွာက္တာမ်ဳိးကို ႀကံဳရတတ္သည့္ အေၾကာင္း ေရးဖြဲ ့ထားျခင္းျဖစ္သည္။ သည္အဓိပါယ္ကို တိုက္ရိုက္ကိုယ္စားျပဳသည့္ကဗ်ာ ပိုဒ္မွာ ေအာက္ပါေနာက္ဆံုးကဗ်ာပိုဒ္ျဖစ္ေလသည္။
သဲေသာင္ေပၚမဆိုက္
ေက်ာက္ေဆာင္နဲ႔ မတိုက္
အေမွာင္ထဲက
မီးျပနဲ ့ တိုက္တာေၾကာင့္
သေဘၤာေမွာက္ခဲ့ရတာမ်ဳိးေတြ။
ကဗ်ာ၏ဆုိလိုရင္း အႏွစ္ခ်ဳပ္မွာ “မတ္က္စ္၀ါဒ”သည္ တိုက္ပြဲလမ္းညႊန္၀ါဒတခုျဖစ္သည္ မွန္ပင္ မွန္ေသာ္ျငားလည္း “မတ္က္စ္၀ါဒ” တြင္ အမွားတခုခုရိွခဲ့လွ်င္ ယင္းလမ္းညႊန္၀ါဒရဲ ့လမ္းညႊန္အမွားေၾကာင့္ပင္လွ်င္ လူေတြဒုကၡေရာက္ ႏိူင္ေၾကာင္း ေရးဖြဲ ့ေျပာဆိုလိုျခင္းျဖစ္သည္။
ထို ့ေၾကာင့္ “ေဖာ္ေ၀း” ၏ “ေရလယ္မီးျပ ”ကဗ်ာသည္ အဘိဓမၼာေ၀ဖန္ေရးကဗ်ာျဖစ္သည္ ဆိုသည္မွာ ျငင္း၍ ့မရႏိုင္ပါ။
ေဖာ္ေ၀းသည္ မတ္က္စ္၀ါဒ ကို သက္၀င္ယံုၾကည္သူျဖစ္သည္ ဆိုသည္မွာမွန္၏။ သို ့ေသာ္လည္း ေဖာ္ေ၀းသည္ မတ္က္စ္ ၀ါဒ ကို မ်က္စိစံုမိွတ္ၿပီးမွ သက္၀င္ယံုၾကည္ခဲ့သူ မဟုတ္သည္ကိုမူ “ေရလယ္မီးျပ” ကဗ်ာက ျငင္းမရေအာင္ သက္ေသ ထူလွ်က္ရိွေလသည္။ ။ေမာင္သစ္ဦး | ဇြန္ ၂၅၊ ၂၀၀၇
